Experimenteren met democratie (3) - Naar een nieuwe gemeenteraad
over burgers en politiek
Neen, ik ga het hier niet hebben over de strikte regels die vanaf dit jaar gelden voor de samenstelling van de coalitie. Of het verloop van de gesprekken in Gent, of in Antwerpen. En ook niet over hoe de particratie meer invloed kreeg op de coalitievorming. Daar is reeds genoeg over geschreven in de pers.
In de Antwerpse Kempen, meer bepaald in Vorselaar, verliepen de coalitiegesprekken helemaal anders. Daar had Koester 2290 (voorheen CD&V) 10 zetels van de 19 behaald. De overige 9 zetels gingen naar ActieV. Een absolute meerderheid dus voor Koester, maar toch beslisten ze om samen met Actiev te besturen. In de praktijk is er in Vorselaar geen oppositie meer. De reden hiervoor lag in de vorige legislatuur. Toen waren de rollen omgedraaid, ActieV had 15 zetels en CD&V 4 zetels.
"Tijdens de verkiezingscampagne al herhaalden we dat we het niet gezond vinden voor een dorp om lang door slechts 1 partij bestuurd te worden"
Simon Dens, (Koester 2290), burgemeester Vorselaar (Link 1)
Dit doet denken aan de ideeën van Guido Vaganée (oud-burgemeester N-VA Bonheiden) Zijn “raad van alle burgers” wil af van het conflictmodel oppositie-meerderheid.
Even wat achtergrond: volgens “het periodiek rapport mandatendatabank van juni 2024” (Link 2) zijn er vorige legislatuur 1409 gemeenteraadsleden gestopt. Tevens waren er eind 2023 151 raadsleden die uit hun partij stapten en als onafhankelijke zetelden. (Link 3)
“Ik ben ermee gestopt omdat ik het gevoel had dat ik als raadslid weinig betrokken was met de mensen in de straat. Eenmaal de dossiers hier op tafel lagen, was het vaak zo dat er al bepaalde zaken beslist waren en je daar dan minder zeggenschap over had. Dat vond ik heel jammer”.
Melissa Verfaillie, ex-gemeenteraadslid Wingene (Link 4)
Guido Vaganée ziet de oorzaak in de overdracht van bevoegdheden van de raad naar het schepencollege en het feit dat alle projecten door het schepencollege – eventueel gedelegeerd naar studiebureaus allerhande – werden uitgewerkt. Gemeenteraden worden op deze manier gedegradeerd tot stemmachines, waarbij de meerderheid zijn mening doorduwt. Voorstellen en opmerkingen van de oppositie worden niet meegenomen, want waarom zouden ze ook, ze hebben toch de meerderheid.
Als oplossing wil Guido Vaganée naar een ander model voor de gemeenteraad, zonder de tegenstelling oppositie meerderheid. Simpelweg schepenposten verdelen naar evenredigheid van behaalde zetels. Op te merken valt dat bij de zetelverdeling van het Bijzonder Comité van de Sociale Dienst deze evenredige verdeling reeds gebruikt wordt.
In de raadzaal wil hij dit duidelijk maken door burgemeester en schepenen niet langer aan het hoofd van de vergadering te plaatsen, maar bij hun eigen fractie. Natuurlijk blijven ze beschikbaar voor vragen van de raadsleden.
De agendapunten worden dan gestemd door wisselende meerderheden. Merk op dat hij het heeft over wisselende meerderheden, niet wisselmeerderheid.
Alle bevoegdheden moeten terug naar de gemeenteraad. De gemeenteraad moet terug de plaats worden waar de beslissingen genomen worden. Belangrijke beslissingen kunnen voorbereid worden in gemeenteraadscommissies. Het schepencollege krijgt terug zijn oorspronkelijke functie, namelijk het uitvoeren van de beslissingen van de gemeenteraad.
"En wil je de gemeenteraad interessant maken dan moeten concrete projecten ook op de gemeenteraad gebracht worden. Om die reden willen we ook de delegatie van bevoegdheden door de gemeenteraad aan het schepencollege beperken.”
Hilde Crevits, Vlaams minister van o.a. bestuurszaken en binnenlands bestuur (Link 5)
In vele gemeenten worden de meeste beslissingen genomen in het college van burgemeester en schepenen, waarna er een formele goedkeuring volgt in de gemeenteraad.
Tevens is het voorstel van Vaganée om van de voorzitter van de gemeenteraad terug de belangrijkste persoon in de gemeenteraad te maken. Hiervoor kan die zich best laten bijstaan door een griffier, die ook de gemeenteraadsleden ondersteunt bij hun taken.
Zijn ideeën over de gemeenteraad en raad van de burgers kan je beluisteren tijdens de eerste 30 minuten van deze podcast: